Styl gotycki w sztuce i architekturze wykształcił się dzięki nowym rozwiązaniom konstrukcyjnym, które umożliwiły wyjście poza wcześniej stosowane zasady wznoszenia budynków i osiągnięcie bryły nowego typu. Po czasach ciężkich romańskich budynków przyszła pora na strzelistość i smukłość gotyckich budowli. Dzięki temu można było wznosić nie tylko znacznie wyższe budynki, ale też dużo lepiej oświetlone większymi połaciami okien. Zapraszamy do podążania Gdańskim Szlakiem Gotyku!
Styl gotycki w sztuce i architekturze wykształcił się na terenie Francji w XII w. jako bezpośredni następca stylu romańskiego. Dzięki nowym rozwiązaniom konstrukcyjnym możliwe było wyjście poza dotychczas stosowane zasady wznoszenia budynków i osiągnięcie bryły nowego typu. Po czasach ciężkich romańskich budynków przyszła pora na strzelistość i smukłość gotyckich budowli. Tę rewolucję architektura zawdzięcza wynalezieniu systemu przyporowego: ciężar konstrukcji przeniósł się ze ścian budowli na filary wewnątrz budynku i przypory na zewnątrz (rzadziej wewnątrz). Dzięki temu można było wznosić nie tylko znacznie wyższe budynki, ale też dużo lepiej oświetlone większymi połaciami okien. Styl gotycki w miarę upływu czasu ulegał modyfikacjom, dlatego wyróżnić można trzy jego okresy: wczesny, dojrzały oraz późny zwany także płomienistym, ponieważ cechowała go największa strzelistość.
Cóż zatem wyróżnia obiekty architektury gotyckiej? Wymieńmy kilka charakterystycznych cech:
- budowle najczęściej wznoszone były na planie krzyża;
- często stosowano sklepienia typu krzyżowo-żebrowego;
- kościoły wznoszono głównie w systemie bazylikowym (nawa główna jest wyższa od naw bocznych) i halowym (wszystkie nawy są tej samej wysokości);
- łatwo zauważyć specyficzny, szkieletowy system konstrukcyjny: z zewnątrz budynek oparty jest na przyporach, a wewnątrz zaobserwujemy łuki i filary;
- zastosowanie ostrych (łamanych) łuków w oknach, portalach i innych elementach architektonicznych;
- wykorzystanie wysokich, smukłych okien, bardzo często zdobionych witrażami.
Warto dodać, że choć czas gotyku nazywa się często „epoką katedr”, to w tym okresie nastąpił też znaczny rozwój architektury świeckiej i obronnej – budowano ratusze, sukiennice, kamienice, mury miejskie, baszty, zamki, młyny, spichrze i inne.
Gotyk z Francji szybko rozprzestrzenił się do Anglii i Niemiec, a w XIII w. za pośrednictwem zakonu cystersów zawitał również do Polski. Pomorskie – bardzo bogate – dziedzictwo gotyckie charakteryzuje wykorzystanie czerwonej cegły, a jego rozwój Gdańsk i region zawdzięczały rządzącemu tu twardą ręką w XIV i w pierwszej połowie XV w. zakonowi krzyżackiemu. To właśnie Krzyżacy – których gdański zamek znajdował się w rejonach obecnej ulicy Zamkowej – wprowadzili funkcjonujący do dziś podział na Stare Miasto (rejon od dawnej Stoczni Gdańskiej do ul. Podwale Staromiejskie), Główne Miasto (od Podwala Staromiejskiego do ul. Stare Przedmieście) oraz Młode Miasto (obecne tereny postoczniowe). Im też Gdańsk zawdzięcza w dużej mierze obecny podział ulic Starego i Głównego Miasta. Zwiedzających dziwić może, że niemal nic nie zostało z krzyżackich zabudowań zamkowych – cóż, po upadku zakonu ludność Gdańska zrównała siedzibę znienawidzonych Krzyżaków z ziemią, a cegły, z których wykonano zamek wykorzystane zostały do budowy innych obiektów. Jedyną pozostałością po zamku jest fragment ceglanego muru, który oglądać można na ul. Wartkiej.
START SZLAKU: Dworzec Gdańsk Główny, ul. Podwale Grodzkie 1
Więcej informacji o Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego: www.eurob.org
